Donkere, druilerige dagen: te nat om te stekken of te snoeien, of überhaupt je tuin in te gaan, maar perfect om je hoofd te verstoppen in een ouderwets boek. Mensen trekken zich in deze periode misschien wat terug, maar de planten gaan ondergronds gewoon door. Over hun geheime leven zijn inmiddels verschillende boeken uit:
Het geheime leven van bomen – David Haskell
The secret life of trees – Colin Tudge
Het verborgen leven van bomen – Peter Wohlleben
Het geheime netwerk van de natuur – Peter Wohlleben
Om vast in kaart te brengen wat Zoetermeer aan eetbaar groens te bieden heeft, en wat we daaraan toe kunnen voegen met het voedselbos, gaan we 16 maart met een NLDoet actie ‘Schatzoeken: verhalen over bomen‘ op zoek naar de groenverhalen van de bewoners. Tijdens wandelingen en tuinbezoeken vragen we vrijwilligers om een portret te maken van de groenliefhebbers en de planten die ze beminnen. Dat kan in de vorm van een tekst, foto’s, video’s op een podcast.
Wat is het plan?
Vrijwilligers en groenliefhebbers spreken 16 maart vanaf 13.00 af bij het Hof van Seghwaert, Gaardedreef 169 in Zoetermeer. Samen gaan ze op pad. De vrijwilliger vraagt de groenliefhebber naar zijn of haar relatie met de bomen en planten die ze onderweg tegenkomen, maakt aantekeningen, geluidsopnames en foto’s, en legt de locaties vast van de planten die besproken worden. Op deze manier help je ons in kaart te brengen wat Zoetermeer te bieden heeft, aan stekmateriaal, aan kennis, en aan verhalen. De beste verhalen zullen gepubliceerd worden op onze website, en wellicht ook in een buurtkookboek waar we de komende tijd met de inwoners van Meerzicht/Buytenwegh en Leidschenveen aan zullen werken.
Wil je meedoen als groenliefhebber, of ken je iemand die we zouden moeten interviewen? Stuur een mailtje naar info@mobileorchards.com of info@kambisa.org met ‘groenliefhebber’ in de onderwerpregel. Wil je meedoen als vrijwilliger? Geef je op via https://nldoet.nl/klus/schatzoeken-verhalen-over-bomen
QnA:
Ik wil wel meedoen, maar het groen dat ik wil laten zien, ligt niet bij het Dorp, en ik heb geen zin/mogelijkheid om daarheen te komen.
Als het groen dat je wil laten zien, wel in de buurt van Zoetermeer of Leidschenveen is, en we een vrijwilliger kunnen vinden die daar heen wil komen, kan dat ook. Laat het ons zo snel mogelijk weten, dan gaan we voor je op zoek.
I would like to participate, but I don’t speak Dutch and/or I don’t know Dutch plants If you speak English, we can couple you with an English speaking volunteer. If you speak any other language than English, let us know as soon as possible, so we can look for volunteers who speak your language. If you now anybody who could be that volunteer, or who could translate for your volunteer, we would like to hear about it too.
In both cases, you may have knowledge of plants that are not found in Zoetermeer (yet), so if you can, please show us some pictures of the plants you love most, and tell us about them. Perhaps we can find a way to integrate them in the community food forest in a later stage, if they have a chance of survival here. Even if they don’t, we might be interested to describe them on the website, or try them in our food forest in Chilonga, Zambia.
Ik wil wel meedoen, maar ik, mijn vrijwilliger of mijn groenliefhebber, is slecht ter been. Laat het ons op tijd weten, dan zoeken we samen een oplossing. Dat kan zijn in de vorm van een (leen)rolstoel en vervoer met de dienst van UVV, of in de vorm van een aangepast plan. Je kan bijvoorbeeld ook op huisbezoek gaan, en een ‘ wandeling’ maken door de tuin of door een fotoalbum.
Ik wil graag meedoen, maar ik kan 16 maart niet. Ben je zelf een groenliefhebber die graag verhaal wil doen? Dan ontvangen we graag je verhaal en foto’s. Ben je een vrijwilliger, en weet je iemand die je zou willen interviewen, dan geldt hetzelfde. Ben je een van de twee, maar heb je nog geen match? Mail ons dan in de loop van maart, tegen die tijd hopen we een goede lijst namen te hebben van mensen aan wie we je kunnen koppelen.
Foto’s maken lukt nog wel, maar ik heb geen flauw idee hoe ik daar een fatsoenlijke tekst, video of podcast van maak. Geen probleem, we doen dit samen met Kambisa!BeHeard, van origine een media organisatie. We geven je voor- en achteraf tips, en helpen je waar dat nodig is.
Met de Mobile Orchards waardebon heeft u altijd een groen kado voor handen – ongeacht het weer of het seizoen.
HOE WERKT HET?
U vraagt om een Mobile Orchards waardebon (dat kan digitaal of fysiek).
Op de voucher staat een nummer. Neem dat nummer over voordat u de bon weggeeft of inpakt.
U maakt een bedrag over op rekening NL83TRIO0784697310 t.n.v. C.J. Chisukulu-Jaspers te Zoetermeer, en vermeld hierbij het nummer achterop de waardebon. De bon is nu ‘geladen’ met het bedrag dat u overschreef. (Meerdere mensen kunnen bijdragen aan het cadeau, laat ze dan allemaal hetzelfde nummer gebruiken)
U geeft de waardebon aan de gelukkige ontvanger.
De ontvanger vult de bestellijst in en vermeldt daarbij het nummer van de voucher
waardebon in bakje met doordragende aardbei ‘Ostara’, november 2018
De Mobile Orchards Orange Dwarf is een combinatie van Japanse dwergkwee, een doordragende aardbei, Chinees look, Oost-Indische kers en hondsdraf, plus een aantal wormen die de grond bewerken.
De Mobile Orchards Orange Dwarf wordt momenteel geleverd in emmer, een tas of een ge-upcyclede container. Dat kan een rieten mand zijn, of een passend object naar keuze (circa 30 cm. breed en diep, niet giftig, weerbestendig, goede drainage). De prijs van de set begint bij 17,50, afhankelijk van de behuizing. Daarbij krijg je een nummer en de handleiding. Ze maakt deel uit van het programma ‘Lease a Tree‘: mocht je de planten op zeker moment zat zijn, maar heb je ze goed behandeld, dan kan je ze omruilen voor nieuwe exemplaren of een vermelding vragen bij hun nieuwe strandplaats, bijvoorbeeld in het voedselbuurtbos GeuzeGroen.
In de winter ziet de set er soms nog een beetje zielig uit. Je kan de set dan vooruit bestellen. Als het een cadeau is, kan je de gelukkige ontvanger voorzien van een waardebon. Wil je hem of haar liever een bak op maat geven? Dat kan ook. Laat ze het wensenformulier invullen, en geef ze een waardebon waar ze die later mee kunnen vervullen.
De Mobile Orchards Sunny XL huisvest een vijg, munt, citroenmelisse, goudsbloem, Chinees look, Oost-Indische kers en lavendel, plus een aantal wormen die de grond bewerken, en een dikke lag stro om het geheel in de winter de kou door te helpen. Om te voorkomen dat de citroenmelisse en/of munt de hele bak overwoekeren, zijn ze in een apart vak geplant.
De Mobile Orchards Sunny XL wordt momenteel geleverd in een ge-upcycled duivenhok en kost 75,– E. Daarbij krijg je een nummer en de handleiding. Ze maakt deel uit van het programma ‘Lease a Tree‘: mocht je de planten op zeker moment zat zijn, maar heb je ze goed behandeld, dan kan je ze omruilen voor nieuwe exemplaren of een vermelding vragen bij hun nieuwe strandplaats, bijvoorbeeld in het voedselbuurtbos GeuzeGroen.
In de late herfst, de winter of de vroege lente ziet de Sunny XL er soms nog een beetje zielig uit. Je kan de set dan vooruit bestellen. Als het een cadeau is, kan je de gelukkige ontvanger voorzien van een waardebon. Wil je hem of haar liever een bak op maat geven? Dat kan ook. Laat ze het wensenformulier invullen, en geef ze een waardebon waar ze die later mee kunnen vervullen.
We hebben een lijstje gemaakt voor al mensen die zeggen dat ze alles al hebben, of best iets kunnen gebruiken dat elk jaar weer iets oplevert. Op de bestellijst vindt u verschillende opties. Daarnaast maken we ook Mobiele Boomgaarden op maat. Na ontvangst van de bestellijst, sturen we u een passende offerte.
Keuzestress? Niet nodig! Voor wie moeite heeft met de keuze uit die talloze soorten fruit, kruiden en vaste planten, hebben we het wensenformulier ontwikkeld. Door het invullen van het formulier krijgt u wellicht al een beter idee van de soorten die het beste bij uw situatie passen. Als u het naar ons opstuurt, kunnen we u daarbij verder helpen.
De Mobile Orchards Orange Dwarf Kit – hier nog versgeplant, in de herfst
Weten wat je lekker vindt, is een ding, maar hoe weet je of de planten die al die lekkernijen produceren ook groeien in jouw tuin, op jouw balkon of op jouw vensterbank? Je moet rekening houden met de wind, de zon, de regen, de grondsoort, naburige bomen, gebouwen en insecten, de diepte van de wortels, de bestuiving van de bloemen, de uiteindelijke grootte van de planten, de wensen van de buurman … best veel! Om je hoofdpijn te besparen, heeft Mobile Orchards twee manieren bedacht die de keuze misschien wat makkelijker kunnen maken:
Lease a Tree, waarbij je planten least, niet koopt. Worden ze te groot, of kan je er niets meer mee? Als je ze goed hebt verzorgd, kan je ze weer inleveren. Met Lease a Tree werken we alleen met soorten die later een plek kunnen krijgen in het voedselbuurtbos Treemanspolder.
het wensenformulier: daarop kan je ondermeer aangeven wat voor plek je hebt, wat je lekker vindt, wat je mooi vindt en waar je zoal allergisch voor bent. Het formulier helpt je na te denken over dingen die de keuze van je beplanting bepalen, zodat je achteraf niet voor nare verrassingen komt te staan. Als je het naar ons opstuurt, voorzien we je graag van een passend advies.
De zomerbestellijst voor Lease a Tree is uit! We hebben o.a. nog aalbessen en appelbessen, met verschillende kruiden die eronder horen. Voor 8 Euro heb je al een eetbare struik die je later weer in mag ruilen, of met een naambordje in het toekomstige voedselbuurtbos kan planten. Voor 13 Euro heb je al een set met een struik en twee soorten onderbeplanting. Wil je meer, of iets anders? Laat het ons weten!
Binnenkort komt ook de winterbestellijst voor Lease a Tree uit, de keuze zal dan veel groter zijn. Daarmee kan je bijvoorbeeld ook oude fruitboomrassen bestellen. Als je ze voor september bestelt, krijg je ze geleverd in de herfst, in een kant en klare combinatiezak, of als een set die je zelf in de volle grond kan zetten.
Over smaak valt niet te twisten. Onze smaakbeleving is niet alleen genetisch bepaald en leeftijdsgebonden, weet Dr. Evelien Rozema, maar bijvoorbeeld ook afhankelijk van onze darmen en onze neus. Tijdens het tweede deel van haar cursus in de Leidse Hortus Botanicus, nam de fytochemicus deelnemers mee op een zoektocht naar gezonde zoethoudertjes.
Vroeger leerden we dat de vier basissmaken zoet, zuur, bitter en zout alleen door bepaalde delen van de tong worden herkend, vertelt dr. Evelien Rozema, maar inmiddels wordt duidelijk dat er ook smaakreceptoren achter in de mond en keelholte zitten. Zoetreceptoren zijn een complex van twee eiwittten T1R2 en T1R3 genoemd. Deze receptoren zijn zelfs in maag en darmen aanwezig waar ze invloed hebben op de stofwisseling.
Tong, mond, keel, maag en darmen
Bovendien zijn er niet vier basissmaken, maar minstens vijf. De Japanse professor Ikeda ontdekte al in 1908 een vijfde smaak, die hij umami (‘hartig’) noemde. Umami versterkt zoete en zoute smaken en komt voor in etenswaren die veel glutamaat bevatten, zoals tomaten, champignons, vlees en zeewier. Pas in 2000 werden glutamaatreceptoren op de tong ontdekt en werd Ikeda’s ‘umami’ als vijfde basissmaak erkend.
Van de basissmaken, leveren ‘zoet’ (snoep) en ‘bitter’ (spruitjes) vaak de meeste discussie op. De smaak bitter wordt al sinds de oertijd geassocieerd met bedorven of giftig voedsel. Om ons te waarschuwen proef je bitter dus ook al in lage concentraties. De gemiddelde Westerse consument houdt daar echter niet van, dus wordt de specifiek bittere smaak van groentes als witlof en spruitjes er consequent uitgeselecteerd.
Zoethoudertjes
Veel mensen neigen juist naar zoete dingen, hoewel ze weten dat de suiker waar ze die in vinden, vaak niet goed voor hen is. Zoetekauwen zoeken naar alternatieven om de nadelige gevolgen van suiker te ontwijken. Verkopers spelen daar slim op in door vermeende verschillen tussen de soorten suikers te benadrukken. Discussies over riet- of bietsuiker zijn echter onnodig, weet Rozema, want chemisch gezien zijn beide soorten hetzelfde. In beide suikers zit voornamelijk hetzelfde molecuul: sucrose.
Wie een alternatief zoekt voor deze geraffineerde suikers kan beter niet kiezen voor zoethout of agavesiroop, waarschuwt de fytochemicus: zoethout verhoogt de bloeddruk en agavesiroop bestaat voor ca. 90% uit geraffineerde fructose. Het mist de gezonde vezels en mineralen van fruit, en fructose is zeer slecht voor je lever.
Tian-cha en stevia
Een beter alternatief is te vinden in stoffen die zoet smaken, zonder daarbij de nodige calorieën te leveren. Stoffen die de werking van de zoetreceptoren remmen of de smaakbeleving veranderen, zouden de behandeling van diabetes en obesitas kunnen helpen. De meest bekende komt van de plant Stevia rebaudiana, die al eeuwenlang in Paraguay gebruikt wordt om het eten en drinken te zoeten. Steviolglycosiden zijn tot 300 keer zoeter dan tafelsuiker, maar het stevia heeft wel een nasmaak.
Stevia
In de Chinese Kruidentuin van de Hortus Botanicus Leiden deelt Rozema stukjes van het bramenblad van de Chinese braam uit. Het stukje blad geeft een echte zoete smaaksensatie door de aanwezige steviolglycosiden. In China wordt hier een traditionele kruidenthee van gebrouwen: Tian-cha.
Wonderbes
Sommige stoffen kunnen de smaakreceptoren flink in de war brengen. Bij het eten van artisjok, bindt de stof cynarine bijvoorbeeld tijdelijk de zoetreceptor, zodat je glas wijn opeens vreemd zoet kan smaken. Nog vreemder is het effect dat het eten van de West-Afrikaanse mirakelbes teweegbrengt: het eiwit miraculine in de wonderbessen zorgt dat zure stoffen ongeveer een uur lang zoet smaken.
foto’s: Miracle berry by Hamale Lyman CC0, Stevia rebaudiana foliage by Ethel Aardvark CC3.0
Of je nu in een wolkenkrabber of een sloppenwijk woont, iedereen zou een boomgaard moeten hebben. Ze voeden mensen, ze geven je zuurstof om te ademen en een levende voorraadkast om magere jaren te doorstaan. Ze houden de grond vast waarop we leven, voeden de bijen die ons voeden. En als je ze op een creatieve manier gebruikt, kunnen ze je zelfs beschermen tegen nieuwsgierige blikken of ongewenste bezoekers.
Enkele voordelen van (eetbaar) groen in overvolle ruimtes:
voedingswaarde
vermindering geluidsoverlast
luchtzuivering
windscherm
waterabsorptie
bodemverbetering
meer sociale participatie; draagt bij aan het creëren van veerkrachtige, zelfredzame gemeenschappen
toegevoegde waarde voor omliggende gebouwen en bedrijven (waardestijging gebouwen, klanten blijven langer in groene omgevingen)
verbeterde gezondheid; ze verstrekken voedselbronnen van hoge kwaliteit, en nodigen mensen uit tot gezondere levensstijlen
effecten op menselijk gedrag: er is aangetoond dat mensen zich in groene omgevingen beter concentreren en ontspannen, het voorkomt criminaliteit en vandalisme, verbetert leervaardigheden en samenwerking
verhoging van de biodiversiteit
vermindering hitte-eilanden in gebouwde omgevingen
