Kieswijzer voor voedselbosproducten

‘Van het bos, voor het bos’ zeggen we, maar dan moeten we wel genoeg aan die bosproducten verdienen om ook daadwerkelijk weer geld in het bos te kunnen investeren. Gelukkig zijn die investeringen vaak al voor de winst uitgegaan, waardoor bosboeren al aan een product verdiend hebben voordat het in ons aanbod verschijnt. Een team getalenteerde studenten zocht uit wat we kunnen doen om zelf ook meer omzet te draaien, zodat we hen kunnen garanderen dat we er elk jaar weer zijn.

voorspelbare partner
Vooral in afgelegen gebieden is het voor bosleveranciers heel belangrijk dat we een voorspelbare partner zijn, die elk jaar hun producten komt kopen, tegen bekende voorwaarden, voor een eerlijke prijs. Voor mensen zonder spaarrekening is het bovendien heel belangrijk dat we dat doen op een moment dat zij dat geld het hardst nodig hebben. Bijvoorbeeld in de maanden voor de oogst, op het moment dat er nieuwe schooluniformen gekocht moeten worden.
In het noorden van Zambia is dat meestal ook het seizoen van veel eetbare paddestoelen. Denk aan de russula‘s, de enorme parasolzwammen op de termietenheuvels en natuurlijk de mooie cantharellen. Na goed drogen zijn ze allemaal heel lang houdbaar. Omdat ze ongelovelijk gezond zijn, vragen de pluksters genoeg voor hun eigen huishouden te bewaren om tenminste twee jaar vooruit te kunnen en genoeg in het bos achter te laten om weer goed te kunnen regeneren. We proberen ze een prijs te betalen die ook die voorraden dekt. Om te controleren of dat werkt, werken we met stichting Kambisa! bovendien aan een bosmonitoringssysteem waarmee bosboeren zelf in kaart kunnen brengen hoe hun bos ervoor staat, en wat duurzaam bosbeheer hen oplevert.

paddestoelen zoeken, mrs Chomba & banaMutale. Foto: Roeli Andrea 2024
Mrs Chomba, banaMutale & Lubuto zoeken paddenstoelen. Foto: Roeli Andrea 2024

draagbare kosten
Om dit soort dingen te kunnen doen, maken wij zelf ook kosten. We betalen bijvoorbeeld voor het beheer van het een stuk bos waar we zelf experimenten kunnen doen (de Minamba Research Farm), we doen onderzoek, we begeleiden studenten, we schrijven dit soort stukjes en we reizen op en neer. Om de Zambiaanse boeren daarnaast een nieuwe markt te bieden, moeten we hun producten laten testen, vergunnen en verpakken, en op de markt zien te krijgen. Dat is heel veel werk, dat niet allemaal in Zambia gedaan kan worden. En werken vanuit Nederland maakt alle kosten hoog.

Om de betrouwbare partner te zijn die we willen zijn, moeten we groeien. We wisten dat iets opgeschaald moest worden, maar we wisten niet goed wat. Veel klanten zijn gek op de pure Zambiaanse boshoning, maar die is zwaar (: veel CO2, duur transport) en vergt veel Europees papierwerk. De paddenstoelen wegen bijna niets, bieden unieke voedingsstoffen, hebben veel ecologische voordelen en komen vooral vrouweninkomens ten goede, maar blijken voor veel klanten nog een beetje eng. En we wilden toch ook Nederlanders leren hoe ze hun eigen bomen konden gebruiken? Waarom dan niet wilg en den? Workshops, tuinontwerpen, adoptiebomen – zoveel kan, maar kan het wel allemaal?

keuzemodel
Gelukkig draaien de studenten van de TU Delft, de Rijksuniversiteit Leiden en de Erasmus Universiteit in Rotterdam hun hand niet om voor zulke vragen. Tijdens de interdisciplinaire duurzaamheidschallenge van hun opleiding bogen Polina, Frederik, Shaneeva, SaeHa en Linde zich samen over de vraag hoe Mobile Orchards meer inkomen kon verzamelen, zonder haar idealen te hoeven verkwanselen. In de onderstaande video zie je hoe ze zich voorstelden aan het begin van het traject, en wat ze toen verwachtten te gaan doen.

Een bescheiden survey bevestigde hun vermoeden: net als zijzelf (en wij natuurlijk!) vonden de meeste respondenten dat onze producten uniek waren, maar dat wilde nog niet zeggen dat ze ze ook zouden kopen. Net als bij onze bestaande klanten waren vooral de boshoning en ons gedroogde bio-fruit populair, maar anders dan onze bestaande klanten hadden veel respondenten ook een voorkeur voor de kettingen en armbanden van takkenhout, en waren ze ook best geinteresseerd in de bonsaisetjes. Blijkbaar missen we een groep potentiele klanten die eigenlijk best iets van ons zouden willen kopen!

Diagram met antwoorden op het Formulier. Titel van de vraag: How unique do you feel the products of Mobile Orchards are on the market?. Aantal antwoorden: 13 antwoorden.

Uiteindelijk besloot het vijftal zich te focussen op een systematische methode om potentiele voedselbosproducten niet alleen op economische waarde te beoordelen, maar ook op ecologische en sociale, en op schaalbaarheid en gebruikersgemak. Ze ontwierpen een vragenlijst met verschillende indicatoren op die vijf verschillende waardes, die zo gewogen werden dat je van elk product in een webdiagram gelijk kan zien hoe goed (of slecht) het op verschillende aspecten scoort. Zo bleek onze geliefde honing heel goed voor het milieu en de mensen daar, maar lastig schaalbaar en weinig rendabel.

Webdiagram Zambiaanse boshoning: hoge scores op milieu, laag op winstgevendheid en schaalbaarheid

Met die informatie kunnen je besluiten het product aan te passen, het misschien toch op de plank te laten liggen, of er juist flink op in te zetten. Door de paddestoelen ook in papieren navullingen aan te bieden, drukken we bijvoorbeeld de prijs, die voor sommige klanten een drempel kan zijn.

help raten!
De studenten hadden nog veel meer lessen, maar die houden we nog even geheim. Tipje van de sluier: we gaan jullie meer vertellen over het bijzondere verhaal achter de producten, en hopelijk ook abonnementen aanbieden – op producten, maar misschien ook wel op workshops en verhalen. De komende tijd zijn we eerst even flink bezig alle producten op hun lijst te laten scoren. Wil je daarmee helpen? Stuur een mailtje naar klaartje@mobileorchards.com. Voor nu, hele fijne zomer en graag tot in september!

Op naar een groener en zelfvoorzienender 2025!

paddestoelen zoeken, mrs Chomba & banaMutale. Foto: Roeli Andrea 2024

Wie het jaar begon met het kijken naar het nieuws, werd wellicht niet heel vrolijk. Oorlogen om ons heen, terwijl de inflatie ons dagelijks eten steeds duurder maakt, onze leefomgeving vol giftige stoffen zit en het klimaat veel sneller verandert dan zelfs de pessimisten vreesden. Bosbranden, overstromingen, tornado’s. Gelukkig hebben al die problemen grotendeels dezelfde oplossing: meer planten, bomen, struiken. Daarom bedenken we bij Mobile Orchards allerlei interventies om onze steden groener en eetbaarder te maken, terwijl we de bossen eromheen beschermen. 

Groen kan (ook) goedkoop

Gelukkig is meer groen niet moeilijk, en hoeft het zelfs niet duur te zijn. Natuur is immers wat er gebeurt als mensen even niets doen. Het vergt pas werk als je haast hebt of processen bij wil sturen – bijvoorbeeld om ervoor te zorgen dat de nieuwe natuur ook geschikt is voor menselijke consumptie, of omdat je een bepaald type natuur wil beschermen. 

Vaak is het ook helemaal niet zo moeilijk: door simpelweg een greppel of een poel in een stuk land te graven, win je al een veelvoud aan biodiversiteit en een schat aan regenwater. Eén zaadje in 2025 kan in 2040 een enorme boom zijn, die de wind breekt, de bodem vasthoudt, water reguleert en lucht ververst. Een stoer organisme dat dieren beschermt, mensen voedt en hun huizen koelt. 

Omdat veel mensen weinig tijd of plek hebben om al dat eetbaar groen te kweken, probeert Mobile Orchards het zo makkelijk mogelijk te maken. We bieden met kant-en-klare voedselbosbakken die op heel veel plekken passen, met planten die elkaar ondersteunen en handige suggesties waardoor je ze minder vaak water hoeft te geven. Daarnaast bieden we eerlijke deals met bosproducenten die meer inkomsten nodig hebben om hun leefomgeving te beschermen tegen schadelijke korte termijn beslissingen. Denk bijvoorbeeld aan Zambiaanse bosboeren die nu verdienen aan het kappen van bomen voor de productie van houtskool, mais of bakstenen. We geven ze een keuze door ze te belonen voor de duurzame oogst van bosproducten als kennis, paddenstoelen, honing, zaden, vruchten en takken.

Verbouw je voedsel op 300m2, 40m2 of 0m2

In Nederland zijn we gewend dat je werkt voor je geld en dat geld vervolgens uitgeeft aan wat je nodig hebt – eten bijvoorbeeld. Zelfs in het kleinste jampotje kan je al wat verbouwen. Wie zelf voedsel verbouwt of verzamelt, hoeft zich een stuk minder zorgen te maken over inflatie, cyberterroristen of boycots. Hoewel Nederlands huidige systeem niet zonder import kan, stellen veel moestuinders dat een minimalistische veganist met een stadstuintje van 300m2 een heel eind zou moeten kunnen komen. Wie zaken als olie (≈ 30m2), granen, peulvruchten en knollen (≈ 250m2) inkoopt, zou voor groente en fruit nog maar 35m2 nodig hebben. Dat betekent natuurlijk wel dat dat tuintje genoeg zon en een gezonde bodem moet hebben, en de tuinier bereid is te eten wat de grond schaft, ook als dat vooral veel snijbiet is. 

Niet iedereen heeft zo’n tuintje, maar met bakken op de vensterbank, klimmend fruit langs een balkon, flessenstellingen langs een raam, aquariums in de woonkamer, paddenstoelen onder de bank en muren vol met plantzakken, kan iedereen wel wat groeien. We begonnen Mobile Orchards in 2017 met gerecyclede bakken vol eetbare planten die elkaar ondersteunen, en met een ontwerp voor de ‘zwambank’ – een bank van stro, doorspekt met oesterzwammenbroed. Dit jaar gaan we die bouwinstructies delen, zodat iedereen ze zelf kan maken. Wie hulp nodig heeft bij het eetbaar maken van eigen tuin, kan inspiratie putten uit het wensenformulier. Je kan daarmee advies of een ontwerp aanvragen, maar vaak helpt het beantwoorden van de vragen ook al bij het maken van de juiste keuzes. 

Eetbare steden
Daarnaast werken we aan eetbaar groen in publieke gebieden en rond de stad. In het Zoetermeerse voedselbuurtbos GeuzeGroen verzamelen we oude fruitrassen en onderzoeken we wat we kunnen verbouwen op zware, verslempte klei. In de bijzondere miombobossen rond de Zambiaanse stad Mpika onderzoeken we hoe lokale gemeenschappen meer kunnen verdienen aan bosbescherming, maar ook hoe we in dat bos voedselgewassen kunnen telen zonder de oorspronkelijke begroeiing te schaden. Dit jaar gaan we aan de slag met schaduwtolerante soorten die het ook zonder mest goed doen: bonen en bieten. 

We hebben al ontdekt dat sommige inheemse bomen eigenlijk stikstofbinders zijn, waar deze groenten weleens van zouden kunnen profiteren. Zo ontdekken we steeds wat onze voorouders waarschijnlijk allang wisten, maar wat we tijdens decennia van landbouwindustrie weer vergeten waren. Dit soort kennis verzamelen we nu in de Universiteit van Lokale Kennis, in de hoop het toekomstige generaties weer te kunnen leren. 

Ons voorstel voor 2025: verbouw zoveel mogelijk zelf, en geef je geld uit aan mensen die je echt wil steunen. 

Buurvrouw Bibian en haar vriendin – twee van de bosgebruikers die zelfgeplukte paddenstoelen verkopen aan de Minamba Research Farm.
Foto: Roeli Andrea, 2024, all rights reserved

Survey voedselbuurtbos

screenshot CC0 afbeelding 01/24/2017 via pxhere https://pxhere.com/nl/photo/549209

Om vast een beeld te krijgen van de dingen die de buurtbewoners in het voedselbos hopen te vinden, en wat ze daarvoor willen doen, hebben we studenten van de Haagse Hogeschool gevraagd een survey te houden. Ze doen dat online, en zijn op donderdagen vaak in Meerzicht en Leidschenveen te vinden. U doet ons, en hen, een groot plezier de survey in te vullen, en hen te wijzen op plekken waar ze meer respondenten kunnen vinden.  De informatie die ze verzamelen helpt ons vast te stellen welke aspecten van het voedselbuurtbos het belangrijkst zijn. Daarnaast geeft het ook partners als de gemeente inzicht in de betrokkenheid van de buurtbewoners – een basisvoorwaarde om te straks kunnen starten!

In onderstaande tekst, stellen de studenten zichzelf voor. Heeft u twijfel of degene die u aanspreekt wel echt een van hen is? Neem dan contact met ons op, alle studenten hebben ons directe nummer bij zich.

Hoi!
Wij komen ons even voorstellen. Wij zijn Cheyenne, Daphne, Thamar, Anouk, Annemay en Corrieke; derdejaars studenten Voeding en Diëtetiek van de Haagse Hogeschool. Deze maand mei zullen we ons bezig houden met het toekomstige voedselbuurtbos in de Treemanspolder. Er zal een onderzoek uitgevoerd worden naar de interesse en behoeften van de omwonenden die het buurtbos kunnen gaan gebruiken. Deze informatie zal verzameld worden door middel van enquêtes.
Wat vindt u van het idee van een voedselbuurtbos? Wij willen graag uw mening horen door middel van deze enquête! Alvast bedankt!

 

[googleapps domain=”docs” dir=”forms/d/e/1FAIpQLSejtNJ13Hs5WK4kKPY45DZ-k_cYSI0aWulaSyIuEZ1Dp9bgzg/viewform” query=”embedded=true” width=”700″ height=”520″ /]