biodiversiteit

Winstmodellen voor het bos (?)

| Klaartje

Dat een bos ongelooflijk veel winst oplevert, weten de meesten van jullie al. Veel bossen helen niet alleen zichzelf en hun vele bewoners, ze dragen ook nog bij aan de bescherming van een groot gebied om hen heen. Ze brengen koelte en schaduw, stabiliseren de grond, voeden de bodem, reguleren het water, bewaken de biodiversiteit, filteren de lucht. Toch blijkt het vaak nodig bossen te voorzien van een korte termijn prijskaartje, uitgedrukt in monetaire eenheden, als je wil voorkomen dat ze gekapt worden. Dat geldt zeker ook voor het stuk miombo bos van de Minamba Research Farm in Zambia, gelegen in een gebied met een zeldzaam hoge biodiversiteitsscore, gepaard met een zeldzaam hoge ontbossingsgraad.

In de veronderstelling dat je de perverse Homo Economicus alleen kan verslaan met zijn eigen wapens, ging een team studenten van de Universiteit van Wageningen op zoek naar manieren om de gebruikers van de onderzoeksboerderij het hele jaar door van een ‘regeneratief’ inkomen te voorzien: een inkomen dat niet alleen de bosgebruikers, maar ook het bos zelf ten goede komt. Ze keken daarbij niet alleen naar de inkomsten voor de Minamba Research Farm zelf, maar ook naar mogelijkheden om deze winstmodellen ook voor andere stukken miombo te gebruiken, zodat niet alleen onze eigen bos beschermd wordt, maar ook dat van andere bosgebruikers die hiermee aan de slag willen.

De studenten verkenden zeven inkomstenmodellen die samen een jaarrond inkomen zouden moeten kunnen generen, zeker als het ons lukt de komende jaren ook wat toeristen te lokken. Naast de manieren die we al bedacht hadden, wezen ze ons ook op de mogelijkheden van de verkoop van zaden en een natuurvriendelijke manier om vissen te kweken. Daarnaast merkten ze op dat we inkomen uit ecosysteemservices als het vastleggen van CO2 en het beschermen van biodiversiteit voorlopig wel op onze buik konden schrijven: de investeringskosten daarvoor zouden veel te hoog zijn voor kleine bosboeren. Extra reden om ons te focussen op ons bestaande adoptiebomenplan, dat gelukkig wel gebruikt kan worden voor iedere boom.

Tenminste drie van die bosbevorderende winstmodellen (fruit, zaden & rupsen) moeten ook op andere bosboerderijen gebruikt kunnen worden. Samen met de leden van de Universiteit van Lokale Kennis (veelal jonge stadse Zambianen met een stukje land buiten de stad) gaan we de komende tijd kijken hoe we het fruit houdbaar kunnen maken, en er meer waarde aan kunnen geven, bijvoorbeeld door het te drogen of te verwerken tot siroop, snoep of iets anders.

Hieronder vindt je de hele presentatie:

ACT-presentatieDownloaden

Zambiaanse onderzoeksboerderij zoekt vrijwilligers, studenten en mobieltjes

surveying the land at the research farm, Zambia 2022. copyright Klaartje Jaspers
| Klaartje

Eind januari is het zover: samen met een paar studenten, vertrekt Mobile Orchards naar Zambia om daar te gaan werken aan een bosboerderij waar we gaan onderzoeken hoe je het bos, haar gebruikers en de lokale voedselvoorziening kan beschermen. Wie mee of wil bijdragen, kan contact opnemen met klaartje@mobileorchards.com

Het stuk land waarop we aan de slag gaan, ligt in de buurt van dorpen die snel uitbreiden. Het maakt deel uit van het zogenaamde ‘miombo’- bos dat een groot deel van centraal en zuidelijk Afrika domineert. Een deel ervan is eerder gekapt en afgebrand voor landbouw, en verlaten nadat de grond zodanig verarmd was dat de gebruiker naar het volgende stuk land vertrok. Voor veel boeren werkt dat systeem nog wel, maar naarmate de bevolkingsdruk toeneemt, heeft het bos daar steeds meer van te lijden. 

Onderzoeksboerderij
Om te voorkomen dat het resterende miombo-bos verder verdwijnt, willen we onderzoek doen naar vormen van boslandbouw die voldoende mensenvoedsel opbrengen en tegelijk de bestaande biodiversiteit beschermen. Niet door het land kaal te kappen en er nieuwe rijen bomen en gewassen neer te zetten, maar door gebruik te maken van wat er al is. 

Begin 2023 vertrekken we naar Zambia om te kijken wat het land nou precies te bieden heeft. We tellen bomen, zetten een huisje neer voor de nieuwe beheerder, en geven lokale medewerkers een telefoon waarmee ze het bestaande bos en de nieuwe gewassen de komende jaren kunnen monitoren en registreren. 

Door de grond te verrijken met mulch van afgevallen bladeren en de stikstofbinding van gewassen als meerjarige vlinderbloemigen als duivenerwtjes, moet de opbouw van een vruchtbare bodem versneld worden. Nieuwe gewassen worden geplant langs greppels die het regenwater vast houden. 

Daarnaast gaan we kijken of we op het hoogste punt van het land een bassin of vijver kunnen aanleggen waarmee jonge planten ook in het droge seizoen bewaterd kunnen worden. Die wateropvang kan gevuld worden met het hemelwater van een doorzichtig dak waaronder bosproducten als fruit en paddenstoelen gedroogd kunnen worden. 

Lokale kennis

De kennis die nodig is om in kaart te brengen welke bomen, planten en paddenstoelen het land nu al te bieden heeft, moet van lokale bosgebruikers komen. Zij weten niet alleen wat wat is, maar ook wat je daarmee kan doen. Samen met hen hoopt de onderzoeksboerderij een bosregister aan te leggen. Alle grote en waardevolle bomen worden van een label met nummer voorzien, gemonitord en geregistreerd. Met hulp van vrijwilligers en studenten worden zeldzame, bedreigde of anderszins waardevolle soorten in kaart gebracht.

Daarnaast gebruikt de onderzoeksboerderij dezelfde methodes die voedselbosbouwers in Nederland ook gebruiken: we maken er elk jaar een inschatting van de biodiversiteit in de kruidlaag, de CO2-opslag in de bomen, de samenstelling van de grond en de activiteit van de bodembeestjes. Door die kennis te combineren met de oogst die het land de komende jaren oplevert, testen we hoe je kan verdienen aan een miombo-bos dat je niet omkapt, maar laat staan. Die kennis wordt vervolgens gedeeld met lokale boeren die minder mogelijkheden hebben met hun land en tijd te experimenteren. 

Cash-crops

De eerste ‘cash-crops’ die we willen uitproberen zijn doorlevende groenten als snijbiet, boomkool en duivenerwten. Daarnaast gaan we kijken wat het potentieel van bestaande bosproducten als honing, paddestoelen en rupsen is, en planten we bomen en kruiden die zowel op korte als op lange termijn een goede oogst zouden kunnen opleveren. Denk daarbij aan verschillende soorten bananen, maar ook aan fruitbomen en bijzondere inheemse houtsoorten.

Wil je helpen met het opzetten van de Zambiaanse bosboerderij? Dat kan! Wie tussen 25 januari en 12 februari (of langer) tijd heeft, kan zich aansluiten als vrijwilliger of student. Voor bescheiden accommodatie in de buurt van de bosboerderij wordt gezorgd. Daarnaast kan je ook materieel bijdragen, bijvoorbeeld met het inleveren van nog werkende mobieltjes met GPS, camera en Google-sheets.  Woon je in Zambia? Dan zijn fietsen en gereedschap ook van harte welkom, net als overtollige bouwmaterialen zoals dakplaten, gaas en vijverplastic.

Wil je op een andere manier bijdragen of meer weten? Stuur een mailtje naar klaartje@mobileorchards.com. 

herstart Save a Seed … & meidoorns gezocht

Illustration_Crataegus_laevigata1 From Wikimedia Commons, the free media repository
| Klaartje

Hoi!

Zoals jullie je misschien herinneren, hadden we een paar jaar geleden een actie genaamd ‘Save a Seed’. De bedoeling was dat mensen de zaden van lekkere biologische vruchten verzamelden, zodat we daarmee aan kinderen konden laten zien hoe je uit een klein zaadje zelf je eigen fruitboom kon laten groeien. Appelzaden waren destijds niet welkom omdat ze meestal hele andere vruchten geven dan dat lekkere exemplaar waar je uit gepeuterd had, maar nu wel!

We willen ze namelijk gebruiken voor onderstammen van zaailingen, waar we dan later een mooi (oud) ras op kunnen enten. Bovendien willen we die boompjes straks plaatsen op verschillende plekken met verschillende (micro)klimaten, en weten we van veel appels nog niet op welke plekken ze het liefste groeien en waar ze de beste oogst opleveren. Een kwestie van testen dus, met zoveel mogelijk genetische variëteit.

Die variëteit krijg je door zaden te gebruiken. Want zaden zijn net als kinderen: ze hebben een vader en een moeder (die op hun beurt ook weer een hele trits aan vaders en moeders hebben), en je weet van te voren nooit precies welke eigenschappen ze overnemen, van welke voorouder, en wat ze ermee gaan doen. Zo kan je een hele set broers en zussen uit dezelfde ouders hebben, die onderling toch nauwelijks op elkaar lijken. Of je hebt er twee die juist heel veel op elkaar lijken, maar de een houdt heel erg van warme BBQ, terwijl je de ander alleen kan lokken met een koude wortelsalade.

massaverhuizing

Die genetische variëteit is belangrijk, zeker in tijden van klimaatverandering. De een kan goed tegen kou, de ander goed tegen droogte, een ander weer goed tegen een bepaald beestje dat opeens veel meer voortkomt. Omdat we eigenlijk geen idee hebben van wat ons te wachten staat, kunnen we alleen maar zorgen dat we zo veel mogelijk verschillende soorten aan boord hebben. Voor bomenkwekers betekent dat minder stekken, meer zaaien.

meidoorns gezocht!

Omdat we in de omgeving van voedselbuurtbos GeuzeGroen een aantal hele oude mooie meidoorns hebben staan, willen we beginnen met een genenbank voor hun nakomelingen. Daar willen we de genetische variëteit van die meidoorns zo groot mogelijk houden. Jullie kunnen daarbij helpen. Ken je oude meidoorns waar jonge zaailingen onder staan, of die zelf wel een takje kunnen missen? Lever die dan vooral in tijdens een van de meewerkdagen, voorzien van een etiket met de vindplaats en datum. Liefst hebben we er ook nog een foto bij. De stekken zijn vooral vanaf het eind van de zomer welkom, de zaailingen de hele herfst en winter. Rijpe bessen kan je het hele jaar inleveren.

En wat die andere fruitzaden betreft, die zijn nu ook welkom! Je kan ze inleveren bij GeuzeGroen, of opsturen naar Mobile Orchards, 2712VP 27 in Zoetermeer. Het mogen zaden van allerlei soorten zijn, dan zorgen wij dat ze op een plek komen waar ze de kans krijgen op te groeien en misschien zelf ook nog een nakomeling te krijgen.

Alvast bedankt!