miombo

Wat te doen met gedroogde bospaddenstoelen?

kabansa soep met peterselie
| Klaartje

Vandaag (koud, grijs) eten we traditionele soep van hele bijzondere paddenstoelen: de gedroogde kabansa’s uit het Zambiaanse miombobos: de Lactarius Kabansus. Behalve lekker en goed voor het bos en de bosbewoners, schijnen ze ook nog heel gezond te zijn: onderzoeken wijzen op de aanwezigheid heel veel eiwitten, maar ook op verschillende ontstekingsremmende en antibacteriële eigenschappen. Terwijl chemici al die fantastische fungi-stoffen proberen te isoleren, eten wij ze gewoon zoals de natuur ze ons gaf: niet als saaie pil, maar als complete, smakelijke, paddenstoel.

Veel mensen die gedroogde paddestoelen bij ons kopen, vragen hoe je ze moet bereiden. Het standaardantwoord is heel simpel: week ze (minuut of 20), gooi het weekwater niet weg (daar zit alle smaak in!) maar giet het af (zodat eventueel zand onder in de weekbak achterblijft) en doe er verder mee wat je normaal ook met gedroogde paddenstoelen en hun weekwater doet: bak er pasteitjes mee (zoals de Zoetermeerse Bakkerswinkel), maak er soep mee (zoals wij vandaag) of maak iedereen blij met een goede risotto.

Houtgerookt
Veel van de Zambiaanse paddenstoelen die we verkopen, zijn veel rijker aan smaak dan de champignons uit de supermarkt. Ze zijn gedroogd, en dus geconcentreerder. De meeste wilde bospaddenstoelen groeien vooral in het regenseizoen en moeten dan tussen de buien door gedroogd worden. De Lactarius is vrij fijn van structuur en droogt snel, waardoor dat vaak gewoon in de zon kan. Steviger paddenstoelen zoals de Russula Ciliata of de Russula Cellulata worden soms ook naast een houtvuur gedroogd, waardoor ze een rokeriger smaakje kunnen hebben. Sommige paddenstoelenverkoopsters in Chilonga houden daar niet van (ze wassen ze, deppen ze droog en gebruiken ze dan pas), maar een Rotterdamse delicatessenwinkel werd er juist razend enthousiast van: zij combineerden die houterige ondertoon met goede whisky en pure chocolade. Wees dus vooral creatief, volg je voorkeur, en laat ons weten wat je er mee doet.

Ons recept van vandaag was supersimpel, en ook geschikt voor hongerige herfstdagen waarop je nog veel andere dingen te doen hebt. Zelfs het voorgeschreven weken van de paddenstoelen sloegen we over: de kabansa zijn vrij fragiel, en kunnen ook tijdens het koken wel zachter worden. Binnen een minuut of 15 stond de soep op tafel, lekker – en nog met een beetje bite.

We gebruikten:
– 1 rode ui
– 2 flinke tenen knoflook
– zonnebloemolie
– 1 blik gedroogde kabansa (Lactarius Kabansus)
– half bosje peterselie
– een kleine eetlepel potas zout (uit hetzelfde miombo-bos waar de paddenstoelen vandaan kwamen)
– een handje havermoutmeel (ander meel mag ook, we kozen voor glutenvrij)
– kleine liter heet water
– zwarte peper of rode chili naar smaak

Olie in de pan heet laten worden, kleingesneden ui erbij, fijngesneden knoflook erbij, kabansa erbij, doorbakken tot alle uien glazig ogen, daarna zout, grofgesneden peterselie en havermoutmeel erbij. Nog even goed roeren en doorbakken, dan het hete water erbij en nog even laten trekken (tegen kook aan). Bij het serveren kan je het bestrooien met verse peper of chili. De soep is vrij sterk van smaak, dus serveer het met een neutraal brood.

Smakelijk, geniet van elk hapje #MuchingaMagic!

kabansa soep
soep met lactarius kabansus en miombo potas zout uit Muchinga, Zambia

Zaden te koop!

two seeds from same tree
| Klaartje

Het is zover, we hebben de eerste zaden van de Minamba Research Farm te koop! We hebben ze verzameld, schoongemaakt, gedroogd en fytosanitair laten testen. Voor de komende oogsten hebben we instructies achtergelaten waarmee zadenverkopers in Zambia voorlopig vooruit kunnen, zodat ze ook een extra inkomen uit bosbehoud kunnen halen als we er zelf niet zijn.

Hieronder vind je de zaden die we nu kunnen bieden:

Musase – Albizzia sericocephala (Albizia amara)
Indale – Bobgunnia madagascariensis
Mutondo – Brachystegia allenii
Musompa – Brachystegia floribunda (‘benguelensis’)
Mwelela – Brachystegia glaucescens (Brachystegia tamarindoides)
Muombo – Brachystegia longifolia
Muputu – Brachystegia spiciformis
Musaka – Brachystegia utilis
Kansalosalo – Dichrostachys Cinerea (ook als bonsaipakket)
Mukoso – Erythrophleum africanum
Mpasa – Julbernardia globiflora
Mubanga – Pericopsis angolensis
Mufumbe – Piliostigma thonningii (Bauhinia thonningii)
Musoso – Protea angolensis
Mulombwa – Pterocarpus angolensis
Mungome – Strychnos pungens
Kalanangwa – Ziziphus abyssinica
Mupundu – Parinari curatellifolia (hier kan wat gedroogd vruchtvlees aan zitten)
Mukunyu – Ficus sycomorus

Prijzen varieren van 2,50 tot 3,25 Euro per zakje van 5 zaden. Als je er meer koopt, krijg je korting (-10% per 10, -20% bij 50, -30% bij 100). De opbrengst gaat naar de Minamba Research Farm, waarmee we het bos en de lokale kennis van haar gebruikers willen beschermen. Wie wil bestellen kan een mailtje sturen naar klaartje@mobileorchards.com.

Winstmodellen voor het bos (?)

| Klaartje

Dat een bos ongelooflijk veel winst oplevert, weten de meesten van jullie al. Veel bossen helen niet alleen zichzelf en hun vele bewoners, ze dragen ook nog bij aan de bescherming van een groot gebied om hen heen. Ze brengen koelte en schaduw, stabiliseren de grond, voeden de bodem, reguleren het water, bewaken de biodiversiteit, filteren de lucht. Toch blijkt het vaak nodig bossen te voorzien van een korte termijn prijskaartje, uitgedrukt in monetaire eenheden, als je wil voorkomen dat ze gekapt worden. Dat geldt zeker ook voor het stuk miombo bos van de Minamba Research Farm in Zambia, gelegen in een gebied met een zeldzaam hoge biodiversiteitsscore, gepaard met een zeldzaam hoge ontbossingsgraad.

In de veronderstelling dat je de perverse Homo Economicus alleen kan verslaan met zijn eigen wapens, ging een team studenten van de Universiteit van Wageningen op zoek naar manieren om de gebruikers van de onderzoeksboerderij het hele jaar door van een ‘regeneratief’ inkomen te voorzien: een inkomen dat niet alleen de bosgebruikers, maar ook het bos zelf ten goede komt. Ze keken daarbij niet alleen naar de inkomsten voor de Minamba Research Farm zelf, maar ook naar mogelijkheden om deze winstmodellen ook voor andere stukken miombo te gebruiken, zodat niet alleen onze eigen bos beschermd wordt, maar ook dat van andere bosgebruikers die hiermee aan de slag willen.

De studenten verkenden zeven inkomstenmodellen die samen een jaarrond inkomen zouden moeten kunnen generen, zeker als het ons lukt de komende jaren ook wat toeristen te lokken. Naast de manieren die we al bedacht hadden, wezen ze ons ook op de mogelijkheden van de verkoop van zaden en een natuurvriendelijke manier om vissen te kweken. Daarnaast merkten ze op dat we inkomen uit ecosysteemservices als het vastleggen van CO2 en het beschermen van biodiversiteit voorlopig wel op onze buik konden schrijven: de investeringskosten daarvoor zouden veel te hoog zijn voor kleine bosboeren. Extra reden om ons te focussen op ons bestaande adoptiebomenplan, dat gelukkig wel gebruikt kan worden voor iedere boom.

Tenminste drie van die bosbevorderende winstmodellen (fruit, zaden & rupsen) moeten ook op andere bosboerderijen gebruikt kunnen worden. Samen met de leden van de Universiteit van Lokale Kennis (veelal jonge stadse Zambianen met een stukje land buiten de stad) gaan we de komende tijd kijken hoe we het fruit houdbaar kunnen maken, en er meer waarde aan kunnen geven, bijvoorbeeld door het te drogen of te verwerken tot siroop, snoep of iets anders.

Hieronder vindt je de hele presentatie:

ACT-presentatieDownloaden

Zambiaanse onderzoeksboerderij zoekt vrijwilligers, studenten en mobieltjes

surveying the land at the research farm, Zambia 2022. copyright Klaartje Jaspers
| Klaartje

Eind januari is het zover: samen met een paar studenten, vertrekt Mobile Orchards naar Zambia om daar te gaan werken aan een bosboerderij waar we gaan onderzoeken hoe je het bos, haar gebruikers en de lokale voedselvoorziening kan beschermen. Wie mee of wil bijdragen, kan contact opnemen met klaartje@mobileorchards.com

Het stuk land waarop we aan de slag gaan, ligt in de buurt van dorpen die snel uitbreiden. Het maakt deel uit van het zogenaamde ‘miombo’- bos dat een groot deel van centraal en zuidelijk Afrika domineert. Een deel ervan is eerder gekapt en afgebrand voor landbouw, en verlaten nadat de grond zodanig verarmd was dat de gebruiker naar het volgende stuk land vertrok. Voor veel boeren werkt dat systeem nog wel, maar naarmate de bevolkingsdruk toeneemt, heeft het bos daar steeds meer van te lijden. 

Onderzoeksboerderij
Om te voorkomen dat het resterende miombo-bos verder verdwijnt, willen we onderzoek doen naar vormen van boslandbouw die voldoende mensenvoedsel opbrengen en tegelijk de bestaande biodiversiteit beschermen. Niet door het land kaal te kappen en er nieuwe rijen bomen en gewassen neer te zetten, maar door gebruik te maken van wat er al is. 

Begin 2023 vertrekken we naar Zambia om te kijken wat het land nou precies te bieden heeft. We tellen bomen, zetten een huisje neer voor de nieuwe beheerder, en geven lokale medewerkers een telefoon waarmee ze het bestaande bos en de nieuwe gewassen de komende jaren kunnen monitoren en registreren. 

Door de grond te verrijken met mulch van afgevallen bladeren en de stikstofbinding van gewassen als meerjarige vlinderbloemigen als duivenerwtjes, moet de opbouw van een vruchtbare bodem versneld worden. Nieuwe gewassen worden geplant langs greppels die het regenwater vast houden. 

Daarnaast gaan we kijken of we op het hoogste punt van het land een bassin of vijver kunnen aanleggen waarmee jonge planten ook in het droge seizoen bewaterd kunnen worden. Die wateropvang kan gevuld worden met het hemelwater van een doorzichtig dak waaronder bosproducten als fruit en paddenstoelen gedroogd kunnen worden. 

Lokale kennis

De kennis die nodig is om in kaart te brengen welke bomen, planten en paddenstoelen het land nu al te bieden heeft, moet van lokale bosgebruikers komen. Zij weten niet alleen wat wat is, maar ook wat je daarmee kan doen. Samen met hen hoopt de onderzoeksboerderij een bosregister aan te leggen. Alle grote en waardevolle bomen worden van een label met nummer voorzien, gemonitord en geregistreerd. Met hulp van vrijwilligers en studenten worden zeldzame, bedreigde of anderszins waardevolle soorten in kaart gebracht.

Daarnaast gebruikt de onderzoeksboerderij dezelfde methodes die voedselbosbouwers in Nederland ook gebruiken: we maken er elk jaar een inschatting van de biodiversiteit in de kruidlaag, de CO2-opslag in de bomen, de samenstelling van de grond en de activiteit van de bodembeestjes. Door die kennis te combineren met de oogst die het land de komende jaren oplevert, testen we hoe je kan verdienen aan een miombo-bos dat je niet omkapt, maar laat staan. Die kennis wordt vervolgens gedeeld met lokale boeren die minder mogelijkheden hebben met hun land en tijd te experimenteren. 

Cash-crops

De eerste ‘cash-crops’ die we willen uitproberen zijn doorlevende groenten als snijbiet, boomkool en duivenerwten. Daarnaast gaan we kijken wat het potentieel van bestaande bosproducten als honing, paddestoelen en rupsen is, en planten we bomen en kruiden die zowel op korte als op lange termijn een goede oogst zouden kunnen opleveren. Denk daarbij aan verschillende soorten bananen, maar ook aan fruitbomen en bijzondere inheemse houtsoorten.

Wil je helpen met het opzetten van de Zambiaanse bosboerderij? Dat kan! Wie tussen 25 januari en 12 februari (of langer) tijd heeft, kan zich aansluiten als vrijwilliger of student. Voor bescheiden accommodatie in de buurt van de bosboerderij wordt gezorgd. Daarnaast kan je ook materieel bijdragen, bijvoorbeeld met het inleveren van nog werkende mobieltjes met GPS, camera en Google-sheets.  Woon je in Zambia? Dan zijn fietsen en gereedschap ook van harte welkom, net als overtollige bouwmaterialen zoals dakplaten, gaas en vijverplastic.

Wil je op een andere manier bijdragen of meer weten? Stuur een mailtje naar klaartje@mobileorchards.com.