Zambia

Laatste honing en eerste cadeaupakketten

kadopakket bonsai bounty
| Klaartje

Verdrietig nieuws voor allen die zo gek zijn op onze Zambiaanse boshoning: per 23 november gelden nieuwe regels voor de import van honing van buiten de EU, waar onze Zambiaanse leverancier op dit moment (nog) niet aan voldoet. Ze hebben al testrapporten van het gerenomeerde Duitse honingtestlab en voldoen aan de eisen van de Warenwet, maar moeten zich nu ook bij de EU laten registreren. Totdat dat gelukt is, moeten we het dus doen met de wilde boshoning die we al hebben. De honing van onze eigen Minamba Research Farm laat nog even op zich wachten: daar was het afgelopen jaar zo koud dat de bloesems verpieterden en de bijen vertrokken.

Gelukkig hebben we nog een bescheiden voorraad honing van biologische bosboeren uit andere gebieden in Zambia. Die hebben we die op jullie verzoek ook in grotere potjes verpakt. Naast de vertrouwde 45 ml potjes hebben we nu ook 116 ml potjes, waar met onze gulle hand vaak nog wel wat meer in past – ongeveer 3x zoveel als in de kleintjes.

De Zambiaanse boshoning van een collectief dat voormalig stropers omschoolt tot biologische bosboeren, hier in potjes van 45 ml.

Zero-waste

Net als de bedrukte blikjes waar we duurzame voedselbosproducten zoals biologische mango’s, baobabpoeder, thee en wilde eetbare paddenstoelen in verpakken, kan je de potjes weer bij ons inleveren om ze opnieuw te laten vullen. Je krijgt dan 50 cent korting, en draagt bij aan onze ambitie om zo zero-waste mogelijk te produceren. (Dat is ook de reden dat onze visitekaartjes zijn gemaakt van olifantenpoep en ons papier van Zuid-Hollands bermgras.)

Je kan de honing ook kopen als deel van een cadeaupakket. Om het iedereen makkelijk te maken, stellen we voor de komende feestdagen verschillende pakketten samen.

  • tea time!: een blikje zumbani thee (Lippia Javanica – vooral heel lekker, maar traditioneel ook gebruikt tegen verkoudheden en luchtweginfecties), een klein potje wilde Zambiaanse boshoning en een blikje biologische kokos, mango, dadelballetjes of cranberries naar keuze. Samen voor 10,-.
  • bonsai-bounty: een bonsaipakket naar keuze (3 zaden, 3 zweltabletten en een bijdrage voor een stekje aan de kwekerij van de Minamba Research Farm) om thuis je eigen tropen te kweken, plus twee blikjes voedselbosproducten naar keuze en een klein potje pure boshoning uit Zambia. Samen voor 17,50 zonder gedicht, 22,50 met (standaard) kerst- of Sinterklaasgedicht
  • brievenbusbos: een brievenbusdoos met zes kleine blikjes voedselbosproducten naar keuze, een bonsaipakket voor op de vensterbank en een zakje gedroogde Zambiaanse bladgroenten, waarmee je altijd iets in huis hebt voor een gezonde warme maaltijd. Samen voor 25,- (ex. verzending)
  • brievenbusbos XL: een brievenbusdoos met twaalf kleine blikjes voedselbosproducten naar keuze Samen voor 40,- (ex. verzending)

Uiteraard kan je alle pakketten ook laten voorzien van een adoptieboom, met een digitaal of uitgeprint certificaat op naam van de ontvanger. Wil je die zelf laten kiezen? Geef dan een kadobon.

Inpak- en gedichtenservice

Op de markt pakken we je aankopen tot 24 december gratis in. Je vindt ons o.a. op de cadeau- en versmarkt in de Dorpsstraat in Zoetermeer, op 28 november en 12 december. Je kan uiteraard ook via de webshop bestellen. Om het helemaal gemakkelijk te maken, bieden we daar ook een inpakservice en een gedichtenservice.

Wil je meerdere kerst- of kadopakketten bestellen?
Stuur vooraf even een mailtje, we bieden ook opties op maat.

Kambisa!-kerstpakket

Speciaal voor de kerst en mensen die ook stichting Kambisa! een warm hart toedragen, hebben we een symbolisch kerstboompakket waarvan de helft de opbrengst wordt gebruikt om de studio in het Kambisa!-buurtcentrum in Zambia te voorzien van apparatuur. In dit Kambisa!-Kerstpakket vindt je een bonsaiset met drie zaden en zweltabletten om thuis een Masuku-boompje op te kweken. Daarnaast krijg je een mini kerstboompje van zelfgeschept bloempapier, voorzien van zaden van inkarnaatklaver, phaecelia en serradella. Als je die papieren kerstboom (of ster, of kaart) na gebruik laat ontkiemen, krijg je mooie bloeiende planten die stikstof binden en de bijen blij maken. Daarnaast krijg je een digitaal certificaat voor de adoptie van een Masuku (Uapaca Kirkiana) in de Minamba Research Farm in Zambia, waar je een jaar lang aan bijdraagt.

‘Masuku’ zaden (Uapaca Kirkiana), oogst September 2024, gewassen en gedroogd. De Masuku is een geliefde fruitboom en levert volgens lokale tradities niet alleen een medicijn tegen hoesten, maar is ook leverancier van tandvleesgenezende tandenborstels, blauwe verf, termietbestendig hout en bladeren met een geur die kakkerlakken verjaagt – heel handig in de tropen! De zaden zijn slechts een paar maanden kiemkrachtig, dus zorg dat je ze uiterlijk begin 2025 plant.

Wat te doen met gedroogde bospaddenstoelen?

kabansa soep met peterselie
| Klaartje

Vandaag (koud, grijs) eten we traditionele soep van hele bijzondere paddenstoelen: de gedroogde kabansa’s uit het Zambiaanse miombobos: de Lactarius Kabansus. Behalve lekker en goed voor het bos en de bosbewoners, schijnen ze ook nog heel gezond te zijn: onderzoeken wijzen op de aanwezigheid heel veel eiwitten, maar ook op verschillende ontstekingsremmende en antibacteriële eigenschappen. Terwijl chemici al die fantastische fungi-stoffen proberen te isoleren, eten wij ze gewoon zoals de natuur ze ons gaf: niet als saaie pil, maar als complete, smakelijke, paddenstoel.

Veel mensen die gedroogde paddestoelen bij ons kopen, vragen hoe je ze moet bereiden. Het standaardantwoord is heel simpel: week ze (minuut of 20), gooi het weekwater niet weg (daar zit alle smaak in!) maar giet het af (zodat eventueel zand onder in de weekbak achterblijft) en doe er verder mee wat je normaal ook met gedroogde paddenstoelen en hun weekwater doet: bak er pasteitjes mee (zoals de Zoetermeerse Bakkerswinkel), maak er soep mee (zoals wij vandaag) of maak iedereen blij met een goede risotto.

Houtgerookt
Veel van de Zambiaanse paddenstoelen die we verkopen, zijn veel rijker aan smaak dan de champignons uit de supermarkt. Ze zijn gedroogd, en dus geconcentreerder. De meeste wilde bospaddenstoelen groeien vooral in het regenseizoen en moeten dan tussen de buien door gedroogd worden. De Lactarius is vrij fijn van structuur en droogt snel, waardoor dat vaak gewoon in de zon kan. Steviger paddenstoelen zoals de Russula Ciliata of de Russula Cellulata worden soms ook naast een houtvuur gedroogd, waardoor ze een rokeriger smaakje kunnen hebben. Sommige paddenstoelenverkoopsters in Chilonga houden daar niet van (ze wassen ze, deppen ze droog en gebruiken ze dan pas), maar een Rotterdamse delicatessenwinkel werd er juist razend enthousiast van: zij combineerden die houterige ondertoon met goede whisky en pure chocolade. Wees dus vooral creatief, volg je voorkeur, en laat ons weten wat je er mee doet.

Ons recept van vandaag was supersimpel, en ook geschikt voor hongerige herfstdagen waarop je nog veel andere dingen te doen hebt. Zelfs het voorgeschreven weken van de paddenstoelen sloegen we over: de kabansa zijn vrij fragiel, en kunnen ook tijdens het koken wel zachter worden. Binnen een minuut of 15 stond de soep op tafel, lekker – en nog met een beetje bite.

We gebruikten:
– 1 rode ui
– 2 flinke tenen knoflook
– zonnebloemolie
– 1 blik gedroogde kabansa (Lactarius Kabansus)
– half bosje peterselie
– een kleine eetlepel potas zout (uit hetzelfde miombo-bos waar de paddenstoelen vandaan kwamen)
– een handje havermoutmeel (ander meel mag ook, we kozen voor glutenvrij)
– kleine liter heet water
– zwarte peper of rode chili naar smaak

Olie in de pan heet laten worden, kleingesneden ui erbij, fijngesneden knoflook erbij, kabansa erbij, doorbakken tot alle uien glazig ogen, daarna zout, grofgesneden peterselie en havermoutmeel erbij. Nog even goed roeren en doorbakken, dan het hete water erbij en nog even laten trekken (tegen kook aan). Bij het serveren kan je het bestrooien met verse peper of chili. De soep is vrij sterk van smaak, dus serveer het met een neutraal brood.

Smakelijk, geniet van elk hapje #MuchingaMagic!

kabansa soep
soep met lactarius kabansus en miombo potas zout uit Muchinga, Zambia

Winstmodellen voor het bos (?)

| Klaartje

Dat een bos ongelooflijk veel winst oplevert, weten de meesten van jullie al. Veel bossen helen niet alleen zichzelf en hun vele bewoners, ze dragen ook nog bij aan de bescherming van een groot gebied om hen heen. Ze brengen koelte en schaduw, stabiliseren de grond, voeden de bodem, reguleren het water, bewaken de biodiversiteit, filteren de lucht. Toch blijkt het vaak nodig bossen te voorzien van een korte termijn prijskaartje, uitgedrukt in monetaire eenheden, als je wil voorkomen dat ze gekapt worden. Dat geldt zeker ook voor het stuk miombo bos van de Minamba Research Farm in Zambia, gelegen in een gebied met een zeldzaam hoge biodiversiteitsscore, gepaard met een zeldzaam hoge ontbossingsgraad.

In de veronderstelling dat je de perverse Homo Economicus alleen kan verslaan met zijn eigen wapens, ging een team studenten van de Universiteit van Wageningen op zoek naar manieren om de gebruikers van de onderzoeksboerderij het hele jaar door van een ‘regeneratief’ inkomen te voorzien: een inkomen dat niet alleen de bosgebruikers, maar ook het bos zelf ten goede komt. Ze keken daarbij niet alleen naar de inkomsten voor de Minamba Research Farm zelf, maar ook naar mogelijkheden om deze winstmodellen ook voor andere stukken miombo te gebruiken, zodat niet alleen onze eigen bos beschermd wordt, maar ook dat van andere bosgebruikers die hiermee aan de slag willen.

De studenten verkenden zeven inkomstenmodellen die samen een jaarrond inkomen zouden moeten kunnen generen, zeker als het ons lukt de komende jaren ook wat toeristen te lokken. Naast de manieren die we al bedacht hadden, wezen ze ons ook op de mogelijkheden van de verkoop van zaden en een natuurvriendelijke manier om vissen te kweken. Daarnaast merkten ze op dat we inkomen uit ecosysteemservices als het vastleggen van CO2 en het beschermen van biodiversiteit voorlopig wel op onze buik konden schrijven: de investeringskosten daarvoor zouden veel te hoog zijn voor kleine bosboeren. Extra reden om ons te focussen op ons bestaande adoptiebomenplan, dat gelukkig wel gebruikt kan worden voor iedere boom.

Tenminste drie van die bosbevorderende winstmodellen (fruit, zaden & rupsen) moeten ook op andere bosboerderijen gebruikt kunnen worden. Samen met de leden van de Universiteit van Lokale Kennis (veelal jonge stadse Zambianen met een stukje land buiten de stad) gaan we de komende tijd kijken hoe we het fruit houdbaar kunnen maken, en er meer waarde aan kunnen geven, bijvoorbeeld door het te drogen of te verwerken tot siroop, snoep of iets anders.

Hieronder vindt je de hele presentatie:

ACT-presentatieDownloaden

Hidden Fruits #4: our Masuku!

| Klaartje

masuku chilonga by deshThis is one of our latest assets: a fruiting Musuku, at full glory, at our new garden in Chilonga, Zambia. Otherwise known as the ‘Uapaca kirkiana’, ‘sugar plum’, ‘mazhanje’,  ‘chilundu’, ‘muhaka’, ‘kabofa’, ‘mazanje’, umhobohobo’, ‘mpotopoto’, ‘mahobohobo’ or simply ‘nsuku’, its thirty+ varieties are amongst the most popular wild fruits of Central, Eastern & Southern Africa. Not only do they provide a rich source of nutrition in places where food production can be generally poor, it’s also an appreciated source of fodder, honey, dye, cockroach repellent, wrapping materials, timber, charcoal and medicine.

Popular fruits

Whereas ‘musuku’ is the name of the tree, its fruits are called ‘masuku’. Eaten fresh, pounded into a drink or turned into a jam, butter, wine or syrup, they are one of the most popular fruits of the Miombo woodlands. Hundred grams of these fresh wild loquats gives you about a remarkable 11.8 mg of iron, joining forces with a extra-ordinary 16.8 mgs of vitamin C. Plus a 123 Kcalories, 0.3 grams of protein, 0.4 grams of fat, 2.1 grams of fibre, 17 mg of calcium, 39 mg of magnesium, 15 mg of phosphorus, 375 mg potassium and 10 mg of sodium. Yet, they are mostly liked for their juicy bite and sweet beautiful taste.

Uapaca_kirkiana

Plate depicting Uapaca kirkiana Müll.Arg. from “Trees of Central Africa” (1956)

The fruits grow on female trees of 5–13 meters with dark green, glossy leaves which are hardly ever attacked by pests, in areas with over 600 mm of rain per year. As they prefer well drained sand or soils low in organic matter, their presence indicates a poor agricultural soil. Yet, their presence will help improve the agriculture underneath as it helps preserve the soil it grows on.  It is useful in watershed management, provides good shade and forms a mutual association with the mycorrhizae that help other species develop well.

Many ways to feed a farmer

Besides providing fruits, the Musuku has other ways of providing food for people and animals: ashes from its wood are used for seasoning food, its flowers are valuable for honey production and its leaves are used as fodder for livestock, and are eaten by the bug ‘Encosternum delegoruri’, an important source of protein and money. If you want to eat the bug, and not have the bug eat (all of your) tree, you may want to harvest a few.

Apart from being eaten, its broad leaves are als used as wrappers for storage of processed food and are used as a cockroach repellent in homes. The roots are used to make a blue dye, and an infusion to treat indigestion and dysentery.  Perhaps unfortunately, the red wood of the masuku provides a good red fairly termite resistant timber as well as a good source for charcoal, too. To preserve this important tree from being chopped down, it’s worth realising it needs to develop about ten years before it gives its full harvest of fruits. By that time, sales of its fruits will far outweigh the short term financial gains from prematurely taking its woods.

‘I can come to no other conclusion than that Dr. Livingstone is out of his mind
and a most unsafe leader’, Sir John Kirk 1862

Sir John Kirk (1832-1922)

As usual, the tree has been known to local people long before it was named by Western recognised botanists. They derived  ‘Uapaca’ from the Malagasy name ‘voa-paca’ used for the Madagascar species; U. thouarsii, which was the 1st member of the genus to be scientifically described by Ballion. The specific epithet ‘kirkiana’ was given in honour of Sir John Kirk (1832-1922), explorer and naturalist, and companion to explorer David Livingstone, whom he did not highly recommend. ‘I can come to no other conclusion than that Dr. Livingstone is out of his mind and a most unsafe leader’, he wrote in 1862.

JohnKirk1908

Sir John Kirk in 1908 (December 19, 1832 – January 15, 1922)

Kirk later became a British administrator in Zanzibar, where he was allegedly instrumental in ending the slave trade. Apart from the masuku, his name was also given to a lizard (the Agama kirkii), an amphibian (Kirk’s caecilian, Scolecomorphus kirkii) and a monkey – the Zanzibar red colobus, a.k.a. ‘Kirk’s red colobus’ (Procolobus kirkii). 

Sources:

  • National Academies Press 2008, ‘Lost Crops of Africa: Volume III: Fruits’
  • Wikipedia, ‘Uapaca kirkiana’ and ‘John Kirk (explorer)’, October 1 2017
  • Food and Agriculture Organization of the United Nations 2013, ‘Nutrient composition of selected indigenous fruits from sub-Saharan Africa’
  • Forests, Trees and Livelihoods, Moombe  & Co. 2014, ‘Consumer preferences for Uapaca kirkiana fruits in Zambia’
  • World of AgroForestry, Uapaca kirkiana
  • ICRAF 2008, ‘Pest Management in Miombo Fruit Trees’

Photo: Masuku fruiting in our Chilonga garden, September 2017, by Desh Chisukulu